Blog Doktora No

Do komiksu jako sposobu spędzania wolnego czasu mam spory sentyment, po części dlatego, że jako dzieciak uczyłem się czytać na „Kajku i Kokoszu”, „Funky Kovalu”, i innych krajowych komiksach (w tym „Thorgalu”, który był tworzony przez Polaka za granicą) na przełomie lat 80-tych i 90-tych XX wieku. Potem przyszły czasy przemian, i na rynek trafiły komiksy o amerykańskich superbohaterach i francusko-belgijskie (np. fenomenalna „Wieczna Wojna” Marvano i Haldemana), które skutecznie zalały rynek komiksowy, wypierając rodzime produkcje.

Poza undergroundem rodzimy komiks odżył dopiero na przełomie lat 1999 – 2005, gdy „coś drgnęło” i w głównym nurcie znowu pojawiły się komiksy napisane i narysowane przez Polaków, co niestety miało też już swój koniec u progu drugiej dekady:

Mimo wszystko wychodzi na to, że krajowy komiks w PRL miał się lepiej niż teraz: http://t.co/d6S2KUP3

— DoktorNo (@doktorno) October 7, 2012

Na wiosnę 2014 roku Twittera obiegła wiadomość, że o to można przeczytać, zupełnie za darmo, serie „Status7” autorstwa Adlera i Piątkowskiego, wydawaną albumowo w latach 2003-2005:

Najlepszy polski cyberpunk w postaci komiksu jest za darmo w sieci. Nie szanuję jak ktoś nie czytał! #status7 http://t.co/a4D41CkGpS

— Tomek Drabik (@quaz9) March 11, 2014

Trochę czasu minęło, zanim mogłem zająć się lekturą, tak więc z pewnym poślizgiem spisuje swoje wrażenia poniżej.

Na początku zaznaczam, że jestem w pełni wyrozumiały wobec ograniczeń techniczno-organizacyjno-finansowych przed którymi stali autorzy (min. drukowanie po raz pierwszy w nieistniejącym już magazynie „Reset”, adresowanym do specyficznej „subkultury” graczy i ogólny upadek rodzimego komiksu w Polsce), rozumiem też wymagania konwencji i fakt że seria powstała na przełomie lat 90-tych zeszłego wieku i lat dwutysięcznych, jak i faktu że po polskim komiksie za wiele nie można się spodziewać. Naprawdę! Mimo całej mojej przychylności z  czystym sercem nie mogę w pełni zgodzić się z entuzjastycznymi recenzjami tego komiksu.

Bez wątpienia rozmach i staranność w kreowaniu świata przedstawionego, wartka sensacyjna akcja, oraz znajomość konwencji są mocnymi atrybutami serii.

Pierwszy problem to nierówne wykonanie. Zdarzają się kadry wyglądające jak pokolorowane szkice, ale z drugiej strony wytłumaczeniem może być cykl wydawniczy „Resetu” oraz nabieranie doświadczeń przez twórców, gdyż jakość plansz (i fabuły) uległa w „Overload” zdecydowanej poprawie w stosunku do pierwszego albumu.

Nie będę opisywał fabuły, z uwagi na fakt że oba komiksy są udostępnione przez autorów za darmo w sieci, powiem tylko tyle że „Breakout” to typowa historyjka z McGuffinem i „skokiem życia” z obowiązkową demolką-strzelaniną w finale (gdzie ilość zużytej amunicji równa się tej użytej przez nasze wojsko w Afganistanie przez 10 lat) prezentująca świat z perspektywy futurystycznych „mentów”, a „Overload” to ćwiczenie z powielania schematów amerykańskich filmów akcji, ze scenariuszem opartym na „tykającej bombie” (również z obowiązkową demolką-strzelaniną w finale) i motywem gliniarza naginającego przepisy i „federalną policją” przejmującą śledztwa.

Tu dochodzimy do drugiego mankamentu: „Breakout” i „Overload” są pełne bezrozumnego naśladowania  i zapożyczeń serwowanych czytelnikowi w tempie karabinu maszynowego. Zauważalnie Adler i Piątkowski najlepiej czują się się w formule kompletnie losowego absurdalnego dowcipu (co pokazały ich albumy z serii „48 Stron” oraz short „Gołota kontra Predator”) opartego na nawiązaniach do popkultury i czego popadnie. Mnie osobiście to po prostu męczy na dłuższą metę; po co mam oglądać scenki i dialogi znane mi z filmów, gdy może bym chciał czegoś bardziej oryginalnego a nie łatwe do rozszyfrowania postmodernistyczne cytaty…? Styl rysunku zresztą często nawiązuje do japońskiego komiksu (np. sposób rysowania twarzy postaci, warto wspomnieć że Robert Adler ma na swoim koncie – nieukończoną – mangę „Brygada P.E.W”), i amerykańskiego (niektóre kadry przypominają „Sin City”).

Trzeci zarzut jest pośrednio związanych poprzednim, a jest nim miejsce akcji a dokładnie służąca za niego wizja Polski w przyszłości. Otóż naśladownictwo w wykonaniu autorów wyprodukowało futurystyczną Warszawę, która przypomina futurystyczne Tokio, co jest bez sensu  ze względu na różnice w gęstości zaludnienia i geografii między Europą Środkową a Japonią…

Zwracam uwagę, że autorzy nie byli zbyt subtelni w pokazywaniu źródeł swej inspiracji.

Pal licho geografie i demografię, następny problem jest taki, że owa sceneria jest tak umowna ze można by spokojnie zmienić nazwę miasta i imiona bohaterów, na dajmy na to, amerykańskie, i nie zrobiło by to fabule żadnej różnicy. A to już bardzo zły znak, bo jaki jest sens tworzenia tej historii w realiach Polski? A przecież cały pomysł na komiks polegał na tym, aby akcje osadzić właśnie w Polsce…

O ironio źródła naśladowanie przez Adlera i Piątkowskiego (min. „Akira”, „Ghost in the Shell”) z powodzeniem usadzały futurystyczny, dystopijny i cyberpunkowy gatunek zapożyczony z USA w realiach japońskich do tego stopnia, że fabuła wynikała bezpośrednio z konkretnych wydarzeń historycznych i konkretnych realiów politycznych. To, że można by było podobnie zrobić w przypadku serii „Status7” jakoś uszło uwadze autorów…

Postać detektywa Górskiego, będącego bohaterem „Overload”, jest następnym przykładem na złe podejście autorów do budowy świata przedstawionego (czytaj: rzucania na kupę wszystkiego co się da). Górski jest jest Afro-Polakiem, z polskim nazwiskiem, a nic więcej o nim nie wiemy (poza tym co robi w fabule), mimo iż jego obecność to ewidentny znak przemian w futurystycznym społeczeństwie, które stało się bardziej zróżnicowane. Niestety, zamiast okazji do zarysowania świata przedstawionego, mamy postać dekoracyjną,  umieszczoną tylko po to, aby była i nawiązywała do amerykańskich filmów min. „Shafta” (no bo do czego innego?).

Niezły sprzęt, jak na peryferyjny kraj Europy.

Tak poza tym, to niestety, ale nasza część świata ma charakter peryferyjny i/lub półperyferyjny, i nie jesteśmy centrum technologicznym i gospodarczym świata, i z tego względu „przeszczepy” z USA i Japonii są bez sensu… Już lepiej konieczność dostosowywania konwencji do lokalnej specyfiki wyczuł Rafał. A. Ziemkiewicz (pomińmy na chwilę w tym miejscu jego konserwatywno-nacjonalistyczne poglądy) w „Pieprzonym losie Kataryniarza”, w którym ze swojej politycznej perspektywy skarykaturował polską rzeczywistość lat 90-tych w konwencji cyberpunkowej.

Mimo tych wszystkich wad komiks jest chyba jednym z niewielu rodzimych komiksów gatunkowych (a tu trzeba przyznać, że tu nie ma dużej konkurencji) nie będących adaptacjami, którego twórczość naprawdę dołożyli starań aby przedstawiony świat był konsekwentny w swej wewnętrznej logice i dopracowany w szczegółach, w którym to rozgrywa się wartka akcja zapewniająca rozrywkę dla czytelnika.

Jak dla mnie, komiksy z serii „Status7” są pamiątka swoich czasów naznaczonych w rodzimej popkulturze naśladowaniem Zachodu (i Dalekiego Wschodu) w sposób powierzchowny, z unoszącym się duchem gierkowskiego powiedzenia „Polak potrafi” i zwykłym bezmyślnym zachłyśnięciem. W latach 90-tych mieliśmy Bogusława Linde udającego Bruce’a Willis’a i Pasikowskiego udającego Tarantino, a potem kopie zachodnich sitcomów („Świat według Kiepskich”, „Miodowe Lata”), kopie zachodnich teleturniejów, kopie zachodnich reality show, i Disco-Polo naśladujące muzykę pop z Zachodu. Trend ten został bardzo celnie wykpiony w klasycznej komedii sensacyjnej Machulskiego „Kiler”, opowiadającym o taksówkarzu który naśladuje płatnego morderce, biorąc za wzór amerykańskie filmy na kasetach VHS.

Seria „Status7” w ten trend wpisuje się w pełnym tego słowa znaczeniu, ze swoją wizją Warszawy przyszłości jako metropolii „Pierwszego Świata”, wieloetniczną obsadą dla dekoracji, erotyką rodem z popkultury Japonii, zapożyczeniami o których wspominałem parę paragrafów wcześniej, co wyraża powszechne w Polsce w ostatnich dwóch dekadach marzenie „aby u nas było tak jak w Ameryce (ale tej z Hollywood)”. W kontekście obecnego kryzysu światowego, masowej emigracji z Polski i naszego udziału w katastrofalnej wojnie w Iraku wszystko wygląda bardzo naiwnie…

Epilogiem jest to, że panowie Piątkowski i Adler nie stworzyli kolejnych albumów serii „Status7” i raczej nie wiadomo mi o ich nowych wspólnych autorskich projektach.

Profile twórców na „Gildii Komiksu”:
http://www.komiks.gildia.pl/tworcy/robert_adler
http://www.komiks.gildia.pl/tworcy/tobiasz_piatkowski